Lịch sử hoạt động Douglas_A-4_Skyhawk

Hoa Kỳ

A-4 là một trong những kiểu máy bay hải quân được xuất khẩu nhiều nhất thời hậu chiến. Do kích thước nhỏ, nó dùng được trên những tàu sân bay cũ, nhỏ thời Thế Chiến II mà hải quân nhiều nước còn sử dụng trong những năm 60. Những tàu cũ này thường không thể mang những chiếc tiêm kích mới hơn như F-4 Phantom IIF-8 Crusader, vốn nhanh hơn và tính năng tốt hơn A-4, nhưng cũng to hơn và nặng hơn đáng kể.

Hải quân Mỹ bắt đầu rút kiểu máy bay này khỏi các phi đội tiền phương từ năm 1967, chiếc cuối cùng nghỉ hưu năm 1975.

Thủy quân Lục chiến Mỹ thay vì chuyển sang A-7 Corsair II như Hải quân đã làm, đã giữ lại những chiếc A-4 trong phục vụ, và đặt mua thêm phiên bản mới hơn A-4M. Chiếc A-4 cuối được giao cho Thủy quân Lục chiến năm 1979, và được sử dụng cho đến giữa những năm 80 trước khi nó được thay bởi kiểu STOVL AV-8 Harrier II linh hoạt hơn và nhỏ tương đương.

Phi đội VMA-131 Diamondbacks thuộc Thủy quân Lục chiến cho nghỉ hưu 4 chiếc OA-4M cuối cùng vào ngày 22 tháng 6 năm 1994. Các kiểu A-4 huấn luyện tiếp tục phục vụ trong hải quân tìm được vai trò mới, khi những chiếc A-4 nhanh nhẹn được dùng để mô phỏng MiG-17 trong Huấn luyện Không chiến Khác biệt (DACT). Nó phục vụ vai trò trên cho đến năm 1999, khi nó được thay bằng T-45 Goshawk.

Hoạt động linh lợi của A-4 cũng khiến nó được chọn thay thế F-4 Phantom II khi Hải quân thu gọn những chiếc máy bay dùng trong Đội Thao diễn Blue Angels, cho đến khi có mặt F/A-18 Hornet vào những năm 80. Những chiếc A-4 cuối cùng của Hải quân, kiểu TA-4J trong phi đội hỗn hợp VC-8, tiếp tục được dùng để kéo mục tiêu giả và giả lập mục tiêu trong huấn luyện không chiến tại căn cứ Không lực Hải quân Roosevelt Roads. Nó chính thức nghỉ hưu vào ngày 3 tháng 5 năm 2003.

A-4 được các đội bay yêu thích vì nó bền chắc và nhanh nhẹn. Những tính chất này, cùng với giá rẻ, chi phí vận hành thấp, dễ bảo trì khiến A-4 trở nên thông dụng cho Hoa Kỳ và không quân thế giới. Ngoài Mỹ, ít nhất 3 nước khác đã dùng A-4 Skyhawks trong chiến tranh.

Chiến tranh Việt Nam

Một chiếc A-4 trong chiến tranh Việt Nam

Skyhawk là máy bay ném bom hạng nhẹ chủ lực của Hải quân trên miền Bắc Việt Nam trong những năm đầu của Chiến tranh Việt Nam, trong khi Không quân bay chiếc F-105 Thunderchief siêu âm. Nó được thay thế bởi A-7 Corsair II trong vai trò ném bom hạng nhẹ. Skyhawk thực hiện một số trong những phi vụ tấn công đầu tiên của cuộc chiến, và một chiếc Skyhawk của Thủy quân Lục chiến được tin là đã thả trái bom Mỹ cuối cùng xuống đất nước này. Những phi công đáng chú ý như Trung úy Everett Alvarez, Trung tá Hugh Magee, John McCain, và Phó Đô Đốc James Stockdale đã từng lái Skyhawk. Vào ngày 1 tháng 5 năm 1967, Thiếu tá Theodore R. Swartz lái chiếc A-4C Skyhawk thuộc phi đội VA-76 từ tàu sân bay USS Bon Homme Richard bắn rơi một chiếc MiG-17 bằng tên lửa không điều khiển Zuni, là chiến công không chiến duy nhất của Skyhawk trong cuộc chiến.[1]

Thiếu tá John McCain lái A-4, một lần từng phải trèo ra bằng ống tiếp dầu của một chiếc Skyhawk đậu trên tàu sân bay USS Forrestal, để thoát khỏi đám cháy đang tàn phá sàn đáp gây ra bởi rocket Zuni phát nổ, mà sau đó cướp mất sinh mạng của 134 thủy thủ. John McCain thoát ra khỏi máy bay bằng cách trèo ra khỏi buồng lái, tụt xuống mũi máy bay, nhảy ra khỏi ống tiếp dầu. Băng ghi hình trên chiếc Forrestal cho thấy McCain thoát chết khỏi vụ nổ chỉ trong tích tắt. Sau này ông bị bắn rơi trên bầu trời Việt Nam khi đang bay một chiếc Skyhawk khác.

Tổn thất A-4 đầu tiên xảy ra ngày 5 tháng 8 năm 1964, khi Trung úy Hải quân Everett Alvarez thuộc phi đội VA-144, bay từ tàu USS Constellation, bị bắn hạ khi đang tấn công tàu phóng ngư lôi. Alvarez nhảy dù an toàn sau khi bị pháo phòng không bắn trúng, và trở thành tù binh chiến tranh Hải quân đầu tiên của cuộc chiến; ông được thả ngày 12 tháng 2 năm 1973. Chiếc A-4 cuối cùng bị mất vào ngày 26 tháng 9 năm 1972, khi Đại úy Thủy quân Lục chiến James P. Walsh, phi đội VMA-211, bay từ căn cứ không quân Biên Hòa, Nam Việt Nam, trúng đạn mặt đất gần An Lộc, Bình Long, khi đang thực hiện phi vụ yểm trợ mặt đất. Máy bay bị cháy buộc ông phải nhảy dù. Các đơn vị giải cứu được gửi tới, nhưng máy bay trực thăng giải cứu bị trúng đạn và buộc phải rút lui. Đại úy Walsh nhảy dù xuống đất an toàn và bị bắt làm tù binh ngay khi tiếp đất, trở thành tù binh Thủy quân Lục chiến cuối cùng của cuộc chiến. Ông cũng được thả vào ngày 12 tháng 2 năm 1973.

Trong suốt cuộc chiến, 362 chiếc Skyhawk A-4/AT-4F bị mất vì mọi lý do. Hải quân mất 271 chiếc A-4, Thủy quân Lục chiến mất 81 chiếc A-4 và 10 chiếc TA-4F. Có 32 chiếc A-4 bị mất do tên lửa đất đối không (SAM), và một chiếc do MiG-17 bắn rơi ngày 25 tháng 4 năm 1967.

Israel

Cuối những năm 60 và 70, Skyhawk Không quân Israel trở thành máy bay tấn công mặt đất chủ yếu trong cuộc Chiến tranh Tiêu hao (1967-1970) và Chiến tranh Yom Kippur (Chiến tranh tháng 10 năm 1973). Skyhawk có giá chỉ bằng 1/4 chiếc Phantom II, chở được nhiều bom hơn và có tầm bay xa hơn kiểu máy bay tiêm kích chiếm ưu thế trên không mà nó thay thế.[2] Tháng 5 năm 1970, chiếc Skyhawk Israeli do Đại tá Ezra Dotan lái đã bắn rơi một chiếc MiG-17 bằng tên lửa không điều khiển ở phía Nam Liban. Những chiếc Skyhawk chịu tổn thất lớn do các khẩu đội tên lửa SA-6 Gainful tinh vi. Chúng được thay thế bởi F-16s.

Argentina

Argentina không chỉ là nước ngoài đầu tiên sử dụng Skyhawk mà còn là nước ngoài Mỹ sử dụng nhiều nhất với gần 130 chiếc A-4 được giao từ năm 1965. Không quân Argentina nhận 25 chiếc A-4B năm 1966 và 25 chiếc nữa vào năm 1970, tất cả được tân trang tại Mỹ bởi công ty Lockheed Service trước khi giao và được ký hiệu A-4P cho dù nó vẫn được gọi tại chỗ là A-4B. Nó có 3 giá vũ khí và phục vụ tại Tiểu đoàn 5 Không quân (tiếng Tây Ban Nha: V Brigada Aerea). Năm 1976, 25 chiếc A-4C nữa được đặt hàng để thay thế những chiếc F-86 Sabre vẫn còn đang phục vụ tại Tiểu đoàn 4 Không quân (tiếng Tây Ban Nha: IV Brigada Aerea). Nó được giao nguyên trạng, và được tân trang để bay bởi kỹ thuật viên không quân tại Río Cuarto, Cordoba. Nó có 5 giá vũ khí và có thể sử dụng tên lửa đối không AIM-9B Sidewinder.

Hải quân Argentina cũng mua Skyhawk dưới dạng 16 chiếc A-4B và 2 chiếc để dùng làm phụ tùng thay thế, được biến cải với 5 giá vũ khí và mang tên lửa AIM-9B Sidewinder, ký hiệu A-4Q. Nó được dùng trong năm 1971 để thay thế F9F PantherF9F Cougar sử dụng trên tàu sân bay ARA Veinticinco de Mayo bởi Phi đội Tiêm kích/Tấn công 3 (tiếng Tây Ban Nha: 3ra Escuadrilla Aeronaval de Caza y Ataque).

Hoa Kỳ đặt lệnh cấm vận phụ tùng thay thế năm 1977 do cuộc Chiến tranh Bẩn thỉu (được dỡ bỏ trong những năm 90 dưới thời Tổng thống Carlos Menem, khi Argentina trở nên một đồng minh chính không thuộc khối NATO). Dù vậy, A-4 vẫn phục vụ tốt trong chiến tranh đảo Falklands năm 1982, nơi nó có những chiến thắng đối với Hải quân Hoàng gia Anh.

Chiến tranh đảo Falklands

Trong cuộc xung đột năm 1982, chỉ trang bị bom phá và thiếu các thiết bị điện tử hay tên lửa tự vệ, Skyhawk của Không quân Argentina đã đánh chìm các tàu chiến HMS Coventry (D118)HMS Antelope (F170) cũng như gây hư hại nặng cho nhiều chiếc khác: RFA Sir Galahad (1966) (sau đó tự đánh chìm), HMS Glasgow (D88), HMS Argonaut (F56), HMS Broadsword (F88)RFA Sir Tristram. A-4Q của Hải quân Argentina bay từ căn cứ hải quân Río Grande, Tierra del Fuego cũng ném bom tấn công các tàu Anh và tiêu diệt chiếc HMS Ardent (F184).[3]

Tổng cộng, có 22 chiếc Skyhawks (10 chiếc A-4B, 9 chiếc A-4C và 3 chiếc A-4Q) bị mất vì mọi lý do trong cuộc chiến kéo dài 6 tuần.

Sau chiến tranh, những chiếc A-4B và A-4C còn lại của Không quân được nâng cấp trong chương trình Halcon với pháo 30 mm, tên lửa đối không và những chi tiết nhỏ và được sáp nhập vào Tiểu đoàn 5 Không quân. Tất cả được rút khỏi sử dụng năm 1999 và được thay bằng 36 chiếc OA/A-4AR Fightinghawk với nhiều cải tiến. Nhiều khung máy bay TA-4J và A-4E cũng được giao trong chương trình A-4AR chủ yếu để sử dụng phụ tùng thay thế.

Năm 1983, Hoa Kỳ phủ quyết việc Israel giao 24 chiếc A-4H cho Hải quân Argentina để thay thế A-4Q, mà cuối cùng cũng nghỉ hưu vào năm 1988.

Kuwait

Gần đây nhất, Skyhawk của Không quân Kuwait chiến đấu trong Chiến dịch Bảo táp Sa mạc năm 1991. Trong số 36 chiếc được giao cho Kuwait trong những năm 70, 23 chiếc còn lại sau cuộc tấn công của Iraq và cuộc xung đột, với chỉ có 1 chiếc bị phá hủy trong chiến đấu.[4]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Douglas_A-4_Skyhawk http://www.adf-serials.com/n13.shtml http://www.boeing.com/history/mdc/skyhawk.htm http://home.att.net/~jbaugher4/newa4_15.html http://www.naval-history.net/F41argaircraft.htm http://www.airforcemuseum.co.nz/main/McDonnellSkyh... http://web.archive.org/20010423041721/www.geocitie... http://web.archive.org/web/20060823115219/http://w... http://web.archive.org/web/20060825064614/http://w... http://www.globalsecurity.org/military/systems/air... http://www.skyhawk.org/